Na czym polega prymat kar wolnościowych i jak działa w praktyce?

Popełnienie czynu zabronionego nie musi być równoznaczne z najwyższym wymiarem kary. Zapoznaj się z poniższym artykułem i dowiedz się, jakie czynniki mają największy wpływ na orzekany przez sąd wyrok.

Jakie aspekty uwzględnia sąd podczas wydawania wyroku?

Art. 53 kodeksu karnego głosi, że sąd wymierza karę według uznania, zachowując granice przewidziane przez ustawę. Musi on również dopilnować, aby zasądzona kara nie przekraczała skali winy. Jej wysokość powinna uwzględniać społeczną szkodliwość przestępstwa, uwzględniając przy tym rolę zapobiegawczą i wychowawczą względem osoby skazanej. Warto pamiętać również o oczekiwaniach względem tworzenia świadomości prawnej wśród całego społeczeństwa.

Przed wymierzeniem kary sąd musi uwzględnić również zachowanie sprawcy i jego motywację. Czynnik ten jest istotny zwłaszcza w sytuacji, gdy ofiarą przestępstwa jest osoba nieporadna z powodu wieku bądź stanu zdrowia. Analizie podlegają również negatywne następstwa przestępstwa, sytuacja osobista i sposób życia oskarżonego przed jego dokonaniem i zachowanie po popełnieniu czynu karalnego.

Sąd powinien również upewnić się, że sprawca przestępstwa deklaruje chęć poprawy, jego zadośćuczynienie bądź naprawdę powstałych w jego efekcie szkód. Obowiązkiem sądu jest również uwzględnienie wyniku ewentualnej mediacji lub ugody między sprawcą a pokrzywdzonym, jeśli postępowanie przed prokuratorem bądź sądem takową poskutkowało.

Jak prymat kar wolnościowych działa w praktyce?

W sytuacjach, w których istnieje możliwość wyboru kary pomiędzy pozbawieniem wolności a jej ograniczeniem, należy odwołać się do kodeksu karnego, a konkretnie do art. 58, opisującego tzw. prymat kar wolnościowych. Stosuje się go w sytuacji, gdy za popełniony czyn zabroniony kodeks karny przewiduje sankcję alternatywną, a samo przestępstwo nie skutkuje karą pozbawienia wolności na okres dłuższy niż 5 lat. Przytoczony zapis głosi, że:

jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.

W takich okolicznościach nie zachodzi zatem konieczność zasądzenia kary pozbawienia wolności. Ogólnym założeniem powyższego zapisu jest stosowanie kar o charakterze nieizolacyjnym (ograniczenie wolności, grzywna) zamiast pozbawienia wolności – sąd powinien stosować karę „najłagodniejszą z wystarczających”, a trwała izolacja sprawcy powinna być dogłębnie rozważona i uzasadniona.

Prymat kar wolnościowych w świetle najcięższych przestępstw

Najsurowszą karę polskiego prawa, czyli dożywotnie pozbawienie wolności, można orzec wyłącznie w przypadkach pozbawionych jakichkolwiek okoliczności łagodzących. Dodatkowym czynnikiem jest również przeświadczenie, że osoba sprawcy i charakter przestępstwa sprawiają, że jakakolwiek inna kara nie zapewni społeczeństwu odpowiedniej ochrony.

Prymat kar wolnościowych na przykładzie

Jednym ze sztandarowych przykładów, w których znajduje zastosowanie prymat kar wolnościowych, jest prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (art. 178a §1 k.k.). Kodeks karny przewiduje za to kary w formie ograniczenia wolności, grzywny bądź pozbawienia wolności do lat 2.

Zadaniem sądu jest ustalenie czy kara inna niż pozbawienie wolności będzie w stanie spełnić swoje zadanie względem sprawcy. Jeśli łagodniejsze kary, takie jak ograniczenie wolności czy grzywna, spełnią pokładane w nich oczekiwania, zgodnie z art. 58 kodeksu karanego, sąd nie musi orzekać o pozbawieniu wolności.

Chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat prymatu kar wolnościowych?

Szukasz doświadczonego adwokata, który przeprowadzi Cię przez zagadnienia, związane z prymatem kar wolnościowych? Postaw na kancelarię ZS Adwokaci: https://zsadwokaci.pl/ – oferującą kompleksowe i profesjonalne doradztwo w postępowaniach karnych.